Społecznik i lekarz z Medalem „Zasłużony dla Miasta Zduńskiej Woli”

Jakub Lemberg, społecznik i lekarz, który postanowił zaopiekować się społecznością żydowską miasta, uwięzioną w getcie późną wiosną 1940 roku, to kolejny wyróżniony Medalem "Zasłużony dla Miasta Zduńskiej Woli". Symboliczne przekazanie medalu odbędzie się 12 czerwca w Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola.

Jakub Lemberg – lekarz medycyny, działacz społeczny, samorządowiec, bohaterski przywódca społeczności żydowskiej zduńskowolskiego getta, został uhonorowany Medalem „Zasłużony dla Miasta Zduńskiej Woli". Ponieważ nie ma rodziny, która mogłaby przyjąć odznaczenie, zostanie ono przekazane do Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola. Uroczystość zaplanowano na poniedziałek, 12 czerwca o godz. 16.30.

Medal został przyznany przez Radę Miasta Zduńska Wola uchwałą z 24 listopada 2022 roku. Jakub Lemberg został odznaczony za wybitne osiągnięcia w działalności na rzecz miasta.

Doktor Jakub Lemberg urodził się w 1899 roku w miejscowości Płoskirów na Podolu. Studia medyczne podjął w 1919 roku na Uniwersytecie Warszawskim.

Od 1926 roku zameldowany w Zduńskiej Woli, gdzie przybył na praktykę lekarską. Jego działalność nie ograniczała się tylko do pomocy chorym. Był także członkiem Komisji Elektrycznej w Radzie Miasta Zduńska Wola czynnie działającym na rzecz miasta i jego wszystkich mieszkańców. Cieszył się dużym szacunkiem wśród zduńskowolan.

Społecznik aktywnie zaangażowany w poprawę życia polskich Żydów. W 1926 roku wszedł do pierwszej Rady Nadzorczej nowej Żydowskiej Akademickiej Spółdzielni Kredytowej w Warszawie. Była to pierwsza organizacja kredytowa dla studentów Żydów w Polsce. W jej skład wchodzili lekarze, adwokaci, nauczyciele, studenci z Warszawy, Krakowa, Wilna i Lwowa.

W 1938 roku został utworzony w Zduńskiej Woli Komitet Samopomocy Żydowskiej, w skład którego wszedł m.in. dr Lemberg. Należał też do Ogólnej Organizacji Syjonistycznej. Widząc pogarszającą się sytuację społeczności żydowskiej, która musiała się mierzyć z coraz większym bojkotem w handlu i rosnącym antysemityzmem, dr Lemberg nawoływał do zbierania jak największych funduszy na rzecz poprawienia bytu tej części społeczeństwa.

W grudniu 1939 roku otrzymał dla siebie i swojej rodziny pozwolenie na wyjazd do Palestyny. Postanowił jednak zostać w Zduńskiej Woli i zaopiekować się społecznością żydowską miasta, która późną wiosną 1940 roku została uwięziona w getcie. Pełnił w nim funkcję przełożonego Starszeństwa Żydów. Utrzymywał kontakty z polskimi kolejarzami. To od nich otrzymał informację o planowanej likwidacji getta oraz o transportach do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Po uzyskaniu zgody na wydzierżawienie obszarów położonych na granicy getta przy ulicy Ogrodowej zorganizował farmę rolniczą, która miała na celu dostarczanie żywności ludzi uwięzionych w getcie. Uprawiano tam warzywa i hodowano kozy. Farma obejmowała obszarem ok. 20 mórg ziemi. Pełniła również rolę „kursu przygotowawczego" do przyszłego życia w Palestynie. Na farmie pracowało ok. 50 osób w wieku 17 – 21 lat. Wielu z nich należało również przed wojną, podobnie jak Lemberg do ruchu syjonistycznego. Po pracy na farmie odbywały się lekcje języka hebrajskiego, wykłady z historii syjonizmu i historii Żydów. Doktor starał się regularnie pozyskiwać pomoc finansową dla getta od American Joint Distibution Committee w Warszawie, o czym świadczy zachowana korespondencja z tą instytucją. Dzięki sporządzonym przez Lemberga raportom i kolejnym pismom, jesteśmy w stanie lepiej poznać sytuację panującą w getcie w Zduńskiej Woli.

W 1942 roku funkcjonariusze gestapo zażądali od Lemberga listy 10 Żydów, którzy mieli stać się ofiarami publicznej egzekucji. Mając świadomość konsekwencji, jakie może przynieść odmowa wykonania rozkazu, oznajmił, że jedyne imiona, jakie może wskazać to jego imię, jego żony i dwojga jego dzieci. Podczas drugiej egzekucji, także w 1942 roku, Niemcy rozkazali mu powiedzieć, że obecna dziesiątka to przestępcy i dlatego zostali skazani na karę śmierci. Zabierając głos, lekarz dodał, że to, co mówi zostało mu nakazane przez Niemców. Do końca nie chciał brać udziału w zbrodniczej działalności okupantów, nawet wtedy, gdy Hans Biebow zaproponował mu ocalenie życia w zamian za kolaborację z nazistami. Lemberg odmówił.

Podczas likwidacji getta w 1942 roku zaginął bez śladu. Na pewno został zamordowany. Jeśli do zabójstwa doszło jeszcze w Zduńskiej Woli, prawdopodobnie jego ciało spoczywa w zbiorowej mogile na cmentarzu żydowskim. Żona Frejda, córka Rina i syn Dov zostali wywiezieni do getta w Łodzi. Przeżyli wojnę i wyemigrowali do Izraela.

Z inicjatywy Związku Byłych Mieszkańców Zduńskiej Woli w Izraelu jedna z ulic miasta została nazwana imieniem doktora Jakuba Lemberga. Lekarz został upamiętniony kilka lat temu w The Baruch Padeh Medical Center Porija w północnym Izraelu. Jedna z sal rehabilitacyjnych na oddziale urazowym nosi imię Jakuba Lemberga.

W Zduńskiej Woli imię Jakuba Lemberga nadano pasażowi na osiedlu Zachód, na terenie dawnego getta.

Zduńskowolanin został także uhonorowany pamiątkową kostką na ul. Stefana Złotnickiego w Zduńskiej Woli. To tak zwany stolperstein (z niemieckiego – kamień, o który się potykamy, w języku polskim – kamień pamięci).

Uhonorowani Medalem „Zasłużony dla Miasta Zduńskiej Woli":
2000 rok: założyciel Miasta Stefan Prawdzic Złotnicki (medal przekazano Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola)
2004 rok: Chór „Złota Jesień"
2005 rok: Dziecięcy Zespół Pieśni i Tańca „Zduńskowolanie"
2005 rok: ks. Leszek Wojtyś
2005 rok: Jerzy Chrzanowski
2006 rok: prof. Daniel Hanoch Wagner
2007 rok: ks. Wiesław Jonczyk
2007 rok: Produkcyjno-Handlowa Spółdzielnia Inwalidów „BONEX"
2007 rok: Powiatowa Państwowa Straż Pożarna w Zduńskiej Woli
2008 rok: Stefan Warulik
2008 rok: Jerzy Kozłowski
2008 rok: Eugeniusz Kaleta
2008 rok: Stanisław Urbaś
2008 rok: Tadeusz Zawadowski
2008 rok: Joanna Dobrowolska
2011 rok: Aleksander Błaszczyk
2012 rok: ks. Józef Nocny
2012 rok: Mirosław Drabiński
2012 rok: Zbigniew Staniucha
2013 rok: Maria Donat
2013 rok: Roman Tomaszewski
2016 rok: Flavio Peloso
2016 rok: Towarzystwo Przyjaciół Zduńskiej Woli
2017 rok: Ochotnicza Straż Pożarna w Zduńskiej Woli
2017 rok: Stefania Idziak
2018 rok: ks. dr Krzysztof Miś
2020 rok: Jacek Hillebrand
2020 rok: Radosław Sieradzki
2020 rok: Jolanta Pustelnik
2022 rok: dr Jakub Lemberg

Źródło: UM Zduńska Wola